ඉතිහාසය හැදෑරීමෙහිලා ශිලා ලේඛනයන්හි උපයෝගිතාවය
මූලාශ්‍රයන් අතර ඉතිහාසය අධ්‍යයනෙහගි ශිලා ලේඛන තුළින් ඉටුවන කාර්යභාරය කෙබදුද යන්න මීළගට විමසා බැලිය යුතුය. ඓතිහාසික මූලාශ්‍රයක් වශයෙන් ශිලාලේඛන සාහිත්‍ය මූලගාශ්‍රයන් තරමින්ම වටිනා කමින් මහත්ය. ඇතැම් තන්හි සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රයන්ට වඩා වටිනාකමක් ශිලා ලිපි ඉතිහාස අධ්‍යයනයෙහිලා දරණු ලබයි. මීට හේතුව ඉතිහාස අධ්‍යයනයෙහිලා විශ්වසමදායී මූලාශ්‍ර ශිලාලේඛන වීමය. අඛණ්ඩ හා සවිස්තර ඉතිහාසයක් සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර තුළින් සම්පාදනය කෙරේ. එනයින් සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර අගනේය. ඊට හාත්පසින්ම වෙනස්වූ අනර්ඝ කාර්යභාරයක් ශිලාලේඛන මගින් ඉටුවේ.එකී අනර්ඝ බව පහත පරිද්දෙන් දක්වාලිය හැකිය.
- ඉතිහාසගත කරුණුවලට සාක්‍ෂි ලබාගත හැකි බව
- ඉතිහාස ගත රැකරුණුවල අඩුපාඩු සකස්කරගත හැකිබව,
- ග්‍රන්ථාරූඪ නොවූ වැදගත් ඓතිහාසික කරුණු දැන ගැනීමට හැකිවීම
- ඉතිහාසගත සදොස්මත නිරාකරණය කරගත හැකිවීම
- නිශ්චිත කාලවකවානු දැන ගැනීමේ සක්‍යතාව
ඉතිහාසගත කරුණුවලට සාක්‍ෂි ලබාගැනීමේ සක්‍යතාව
සලමෙවන් අබහය් (පස්වන කසුප්) රජුගේ මව සංඝාබිසව බවත් ඇය දෙවරක් අභිෂේක ලදබවත් මෙම කසුපු උපන්කෙණෙහිම යුවරජ පදවියෙහි අභිෂේක ලදබවත් මහාවංශයෙහි සඳහන්ය. එකී කරුණෙහි සත්‍යතාව පස්වන කාශ්‍යප රජුගේ අනුරාධපුර පුවරුලිපියෙන් සනාථවේ. “ සිරිසඟ්බොයි අබහය් මහරජ්හට් ජා සඟ්බද්‍ධය් අප බිසෙව් රැජ්නැණියන් කුස්හි හෙවැ දුනු සැණැහි මෙ යුවරජ් බිසෙව් සිරි පැමැණැ”
තවද බුදුසසුන රකිනු සඳහා සංඝසංශෝධනයක් කළබව හා මිරිසවැටි චේතිය ප්‍රතිසංස්කරණය කරවූබවත් අභිධර්මරැය ඉගෙන භික්‍ෂුන් දහම් දෙසූබව හා අභිධර්මපිටකය රන්පත්හි ලියා තැබූබව මහාවංශයෙහි සඳහන්වේ. තත්කාරණය මෙම ශිලාලේඛනය තුළින්ද පැහැදළිය.
පොළොන්නරු අවධියෙහි රජ පැමිණි මහාපරාක්‍රම බාහු රජතුමා චෝළ පාණ්ඩ්‍ය හා රාමඤ්ඤ රටවලට ගොස් ජයගත් බව මහාවංශය ආදි වංශකතාවල වාර්තා කෙරේ. මෙහි සත් අසත් භාවය ශිලා ලේඛනවල අන්තර්ගත තොරතුරු තුළින් තහවුරු කරගත හැකිය. බුරුමයේ රාමඤ්ඤරට කුසුම්නගරය දිනා ආ කිත්තිනුවරගල් (කිත්ති නගර ගිරි) සෙනෙවියාට මලබටුව හා කිත්සෙන් පවුයෙන් අමුණු දොළසක් හා පෑළ දෙකක් පමුණු කොට දුන්බව දෙවනගල ලිපියෙහි සඳහන්වේ.
“ සන්තාන නොකරම්හයි කී හෙයින් නැවූ දහස් ගණනකට පිරිස් නගා යවා අරමණය පාරනේ වදාළ කලැකින් නුවරගලුන් කුසුමිය යැයි යන නුවරක් පැහැර පස්මසක් රගත් කලැ අරමණයන් සන්තාන කරම්හයි දූතය........කින් නුවරගලුන්ට හිරිසන්ද පවත්නා(තෙක් සිටින) පරිද්දෙන්.......”
අනුරාධපුර අගනගරයේ භික්‍ෂූන් පන්සියයක් හෝ හයසියයකට දිනපතා ආහාර සැපයූ බව ෆාහියන් සඳහන් කරයි. මෙය අනුරාධපුර ගෙඩිගෙය අසල ගල් ඔරුවේ සන්නසෙහි සඳහන්වන “ මෙ මහපෙල බත් ගන්නා තාක් දෙනා වෙහෙර දාගැබ්කම් නවාමට් දුන්මෝ” යනුවෙන් ඒ අවට ඇති නටඹුන් මහාපාලි දන්ශාලාවේ බවත් එහි ආහාර සැපයීමක් කර ඇතිබවත් සඳහන් වේ. මේ අනුව ෆාහියන්ගේ වාර්තාවේ සත්‍යතාවක් ඇති බව පැහැදිළිය.
මානවම්ම රජුගේ පුත්‍ර තෙවන කාෂ්‍යප රජුට දම්බ්දිව් දුනු යන විශේෂනයක් පිළිබඳ ගැරඬිගල ලිපියෙහි සඟදහන්ය. “ දම්බ්දිව් දුනු සිරිසඟබෝ මපූර්මුකා තුන්වන්නේ ටම්භිද් මහපාණන්”
සාතවාහන පරම්පරාවට අයත් ගෞතමී පුත්‍ර සාතකර්ණිගෙන් පසු වසිෂ්ඨ පුත්‍ර පුලමායි ක්‍රි.ව 130- 154 රාජ්‍යයට පත්විය. ඔහු ආන්ද්‍ර රටෙහි ස්වකීය ආධිපත්‍ය පිහිටුවාලු පළමුවැනි ශාතවාහන රජු සේ සැලකේ. ජුනාගර් ලිපියෙහි සඳහන්වන රුද්‍රදාමන් රජු දෙවරක්ම පරාජයට පත්කරන ලද රජු මොහු බව ඉතිහාසඥයින්ගේ මතයයි. එමෙන්ම මොහු මරණයට පත්නොකරන්නේ රුද්‍රදාමන්ගේ දියණියක් පුලමායි විවහාකරගෙන සිටි නිසා බවත් තහවුරු කෙරේ. එය ජුනාගර් ලිපියෙහි එන තොරතුරු වලින් සනාථ කරගත හැකිය.
“ දක්‍ෂිණාපථපතෙස්සාත කර්ණෙර් ද්විරපි නිර්ව්‍යාජ මජිත්‍යාවජිත්‍ය සංබංධාවිදුරතයා”
ග්‍රන්ථාරූඪ තොරතුරුවල නිරවද්‍යතාව තහවුරු කරගැනීමෙහිලා ශිලාලිපිවල එන සාක්‍ෂි බොහෝසෙයින්ම වැදගත්බව ඉහත සඳහන් තොරතුරුවලින් පැහැදිළිය.
ග්‍රන්ථාගත තොරතුරුවල අඩුපාඩු සකස්කරගැනීම
දෙවානම්පියතිස්ස යන නාමය මහාවංශයෙහි මුටසීව රජුගේ පුත් දෙවන පෑතිස් රජුට පමණක් යොදා ඇත. එනමුදු එය ඔහුට පමණක් නොව පසුකාලීනව සිටි රජවරුන් උපාධි නාමයක් ලෙස මෙන්ම කුල නාමයක් ලෙස මෙම නාමය යොදා ගෙන ඇති බව ශිලාලිපි මගින් තහවුරු වේ.
සංඝසේනාරාමය හා කස්සපරාජ විහාරය පස්වන කසුප් රජුගේ මව විසින් කරන ලදැයි මහාවංශයෙහි සඳහන්ය. එහෙත් මෙකී උභය විහාරය පස්වන කසුප් රජුවිසින් කරන ලදැයි පස්වන කසුප් රජුගේ පුවරු ලිපියෙහි සඳහන්ය. “ මහරජ්යුතාර් මිරිසිවිටිසඟ්සෙන් අරම් කසුබ් රජ් මහවෙහෙර් කරය්”
වසභ රජතුමාට උතර සහ දුටග නම් පුතුන් දෙදෙනෙකු සිටි බවට මහවංශය ආදි වංශකතාවල සඳහන් නොවුනද හබැස්ස හා තම්මැන්නාව ලිපිවල සඳහන්ව ඇත.
කිත්සිරි මේඝ රජුගේ රාජ්‍ය කාලය මහාවංශයෙහි දවස් දහනවයක් යැයිද පූජාවලියෙහි වර්ෂ දහනවයක් යැයිද සඳහන් වේ. ටැම්ගොඩ ලිපිය ආධාරයෙන් මොහු වසර දහනවයක් රාජ්‍ය විචාළ බව තහවුරුකරගත හැකි අතර ඒතුළින් පූජාවලියෙහි වර්ෂ දැක්වීම නිවැරදිබව තහවුරු වේ.
ග්‍රන්ථාරූඪ නොවූ වැදගත් ඓතිහාසික තොරතුරු දැනගැනීම සඳහා
ක්‍රි. ව දෙවන ශතවර්ෂයේදී යාපනය සිංහල රජෙකු විසින් පාලනය කරන ලද බව හා එකල නාගදීපය යන නාමය යාපනයට ව්‍යවහාර වූබව වල්ලිපුර රන් සන්නසින් පැහැදිළිවේ. “ සිධ මහරජ වහයහ අමෙතෙ ඉසිගිරයෙ නකදිව බුජමෙනි“ ගොඨාභය රජුගේ පියා කවරෙක්දැයි මහාවංශයෙහි සඳහන් නොවෙතත් තිඹිරිවැව ලිපියේ සිරිනක (සිරිනාග) රජ යැයි සඳහන් වේ.
අදාළ සිද්ධීන්හි කාල නිර්ණය නිසි අයුරෙන්ම දැක්වීම
යම් සිද්ධියකට අදාළ කාලය නිසි අයුරෙන්ම දැක්වීම ඉතිහාස අධ්‍යනයෙහිලා බෙහෙවින් උපකාරිවේ. එකීකාර්ය බොහෝසෙයින්ම ශිලාලේඛන තුළින් සිදුව තිබේ.
රුද්‍රදාමන් රජුගේ ජුනාගර් ගිරි ලිපියද මෙබන්දකි. එහි කුලෛපගේ පුත්‍ර සුවිශාඛ නම් පහ්ලව ඇමතියා ලවා සුදර්ශන නම් තඩාගය ප්‍රතිසංස්කරණයට අදාළ කාලවකවානුව නිසි අයුරෙන්ම දක්වා තිබේ.
“ගුරුභිරභ්‍යස්ථ නාම්නො රුද්‍රදාම්නො වර්ෂෙ ද්විසප්තතිතමෙ මාර්ග ශීර්ෂ බහුල ප්‍රතිපදි”
මේ අනුව මෙය රුද්‍රදාමන්ගේ රාජ්‍යාවදියෙහි ශකවර්ෂ හැත්තෑදෙකේ උදුවප් අමවපෑලවිය දින කළබව පෙනේ.
තිලක්කුමල ප්‍රදේශයෙහි තෝනිගල ශිලාලිපිය ශ්‍රී මේඝවර්ණාභය මහරජු රාජ්‍යත්වයට පත්වීමෙන් තුන්වන වර්ෂයෙහිදී පිහිටුවන ලදබව සඳහන්වේ.
“සි පුවීය මහසෙන මහරජහ පුත සිරිමෙකවණ අබ මහරජ චතලෙහි තක තිනවක වසහි නකරහි උතරපසහි”
රජවරුන්ගේ නම් නිසි අයුරෙන් දැනගැනීම සඳහා පවතින වටිනාකම
මහාවංශයෙහි දෙවානංපිය යන්න දෙවනපෑතිස් රජුට පමණක් ව්‍යවහාරිත වූ පුද්ගල නාමයක් ලෙස දැක්වුණද එය සෙල්ලිපිවල ව්‍යවහාරිතව ඇත්තේ විරුද නාමයක් අයුරිනි. ක්‍රි.ව පළමුවන සියවස වන විට නෂ්ටප්‍රාප්ත වුවද දෙවන උපතිස්ස රජුගේ සමයේද එක්වරක් භාවිතව ඇත.
මහාවංශයට අනුව වසභ රජුගෙන් මූලාරම්භවන ලම්බකර්ණ රාජවංශය කුඤ්චනාග රජුගෙන් ද එතැන්සිට පැවති රාජවංශය දෙවන සිරිනාග රජුගෙන් අවසාන වේ. එනමුදු කුඤ්චනාග රජු හා පළමු සිරිනාග රජු අතර පැවති සබදතාව වෙස්සගිරි ලිපියෙන් හෙළිවේ .
බොම්බායේ බීච්පූර් දිස්ත්‍රිකයෙහි ඓහෝල් ප්‍රදේශයෙහි මෙගුති නම් ජෛන දේවාලයේ පිහිටුවා තිබෙන ඓහෝල් ලිපියෙන්ද චාලුක්‍යවංශයෙහි රජවරුන්ගේ පරම්පරාව පිළිබඳ තොරතුරු ලබාගත හැකිය. මෙහි සත්‍යාශ්‍රය නමින් දැක්වෙන්නේ කීර්තිවර්මන් රජුගේ පුත් දෙවන පුලකේසීන් රජු බව ඉතිහාස නයින් හදුනාගත හැකිය.
“ශූරෙ විදුෂ:ච විභජන් දානං මානංච යුගපදෙකත්‍ර අවිහිත යථා සංඛ්‍යො ජයතිච සත්‍යාශ්‍රයඃ සුචිරම්”
රජවරුන්ගේ රාජ්‍යබල ව්‍යාප්තිය ශිලාලේඛනයන් හමුවන ස්ථානයන් මෙන්ම ශිලාලේඛනවල එන තොරතුරු දෙස නෙතග හෙළීමෙන් ලිපියේ සඳහන් රජුගේ බලය කොපන දුරට පැතිර පැවතුණේද යන්න තීරණය කළ හැකිය. ලාංකේය රාජවංශකතාවේ අනුරාධපුර රාජධානි සමයෙහි අසහාය පාලකයන් වූ දුට්ඨගාමිණි වට්ටගාමිණි කූටකණ්ණිතිස්ස වසභ සිරිමේඝවණ්ණ මහානාම පස්වැනි දප්පුල වැනි රජවරුන්ගේ රාජධානි කෙතෙක්දුරට ව්‍යාප්තව පැවතියේද යන්න මිහින්තලේ, සිතුල්පව්ව, තෝනිගල, කාඩිගල, තිස්සමහාරාම වැනි ලිපිවලින් පැහැදිළිවේ.
සුදර්ශන නම් තඩාගය ප්‍රතිසංස්කරණය කොට රචනාකරන ලද ජුනාගර් ලිපියේ ඔහුගේ පාලන තන්ත්‍රය යටතේ පැවති ප්‍රදේශ පිළිබඳ සඳහන් වේ.
පූර්වාපරාකරාවණ්ත්‍ය නූපතිවෘදානර්ත්ත සුරාෂ්ට්‍රශ්වත්‍ර මරුකච්ඡ සින්ධූ සෞවීර කුකුරාපරාන්ත නිෂාදාදීනාං සමග්‍රාණාං”
මේ අනුව නැගෙණහිර හා බටහිර ආකර දේශය අවන්තිය අනූපය නිවෘදය ආනර්තය සුරාෂ්ට්‍රය ශ්වභ්‍රය භාරුකච්ඡ සින්ධුය සෞවීරය අපරාන්තය නිෂාදය යන ප්‍රදේශ මොහු යටතේ පැවතිබව පෙනේ. මීට අමතරව ශිලාලේඛන අධ්‍යයන තුළින් පහත සඳහන් තොරතුරුද ලබා ගතහැකිය.
- පාලනතන්ත්‍රය රාජකාය්‍ය– හා රාජ්‍යබල විකාශනය
- සමකාලීන ආර්ථික තොරතුරු
- සමකාලීන ආගමික තොරතුරු
- ලේඛන විද්‍යාව හා භාෂාපරිණාමය
- පාලනතන්ත්‍රය තුළ ක්‍රියාත්මක වුණු දණ්ඩනීති
- ස්ථානනාම හදුනාගැනීම සඳහා
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
- අමරවංශ හිමි කොත්මලේ ලක්දිව සෙල්ලිපි ඇම් .ඩි. ගුණසේන සහ සමාගම කොළඹ 11, 1965 (ප්‍රථම)
- ආටිගල නිකල්ස් ලංකා ඉතිහාසය විද්‍යාලංකාර විශ්ව විද්‍යාලය 1964
- ඉන්දිකා අනුරින් දිවාකර ශාස්ත්‍රීය ලිපි සංග්‍රහාය (අනුරාධපුර පොළොන්නරු යුගයන්හි අභිලේඛන ඇසුරින්) ඇස් ගොඩගේ සහ සසෙහා්දරයෝ, කොළඹ 10, 2007.
- කෘෂ්ණ නරේන්ද්‍ර සිංහ ඉන්දීය ඉතිහාසය , රාජ්‍ය භාෂා දෙපාර්තමේනතුව 1958
- ධම්මානන්ද හිමි, මකුරුප්පේ - සිංහල ශිලාලිපි මාලා, සමයවර්ධන පොත්හල,
- ධම්මපාල හිමි යටගම(සංස්) ශාස්ත්‍රිය සංග්‍රහාය , ප්‍රාචීන භාෂෝපාකාර සමාගම 2005-2006
- පේමරතන හිමි වරාගොඩ ශාස්ත්‍රීය සංග්‍රහාය ප්‍රාචීන භාෂෝපාකාර සමිතිය. 2004
- බස්නායක ටී. බී පුරාතන ඉන්දීය ශිෂ්ටයාචාරය ඇම් , ඩී ගුණසේන සහ සමාගමකොළඹ 11 2004
- මුදියන්සේ නන්දසේන සිංහල ශිලාලේඛන සංග්‍රහාය ඇස්ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ කොළඹ 10, 2000(ප්‍රථම)
- ලියන ගමගේ , අමරදාස , ගුණවර්ධන රණවීර අනුරාධපුර යුගය, ශ්‍රි ලංකා ජාතික පුස්තකාලසේවා මණ්ඩලය , කොළඔ 07 1965 (දෙවන)
- විමලකිත්ති හිමි මැදඋයන්ගොඩ ශිලාලේඛන සංග්‍රහාය ඩීපී දොඩන්ගොඩ සහ සමාගම 1954
- විමලකිත්ති හිමි මැදඋයන්ගොඩ ශිලාලේඛන සංග්‍රහාය, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ 10, 2004(තෙවන)
- විමලවංශ හිමි බද්දේගම සෙල්ලිපි සමාජය අනුල මුද්‍රණාලය කොළඔ 1959
- විමලානන්ද හිමි ගල්කිරියාගම(සංස්) - අභිසරණ ( මොරවක සෝරත ස්වාමීන්ද්‍ර අභිවන්දන ශාස්ත්‍රීය සංග්‍රහාය)
- සිරිවීර ඉන්ද්‍රකිර්ති , රජරට ශිෂ්ටාචාරය හා නිරිත දිග රාජධානි , දයාවංශ ජයකොඩි සහ සමාගම , කොළඔ 10 , 2002 (දෙවන)
- Sircar. D.C, select inscriptions, Mortilal Banarsidass, Delhi,1983.444pg
